Đóa sen Việt Nam giữa lòng Hà Nội
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh là một công trình khoa học vĩnh cửu, là nơi yên nghỉ vĩnh hằng của Bác Hồ, nhưng không phải ai cũng hiểu Lăng được xây dựng khi nào? Việc xây dựng Lăng đã trải qua những giai đoạn đặc biệt nào? Lăng có ý nghĩa chính trị đặc biệt gì đối với vận mệnh dân tộc?
.jpg)
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
Tôi đem tâm tình này thỉnh giáo Giáo sư Lê Văn Lan - vị Giáo sư có tầm sâu về trí tuệ, rộng về cách nhìn trong số các giáo sư của Thủ đô Hà Nội. Giáo sư Lê Văn Lan bảo: “Lăng Bác là công trình kỳ vĩ đặc biệt, vừa thể hiện trí tuệ và tâm hồn Việt, vừa mang đậm nét tình cảm biết ơn, tri ân, ngưỡng mộ tôn thờ của đồng bào chiến sĩ cả nước đối với Bác Hồ kính yêu. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng là công trình văn hóa có ý nghĩa chính trị sâu sắc đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước, nhân dân ta, có giá trị thiết thực đối với việc giáo dục đạo đức, lối sống, nhân cách cho mỗi người dân Việt Nam”.
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh là công trình văn hóa chính trị đặc biệt, vậy được xây dựng từ bao giờ? Trong quá trình khởi công xây dựng gặp trở ngại gì, nhất là đất nước trong thời kỳ ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thưa ông? Tôi hỏi. Giáo sư Lê Văn Lan bắt đầu câu chuyện bằng lời lẽ tôn kính với tư cách là nhà sử học: “Đối với Bác Hồ kính yêu của chúng ta, việc xây dựng Lăng là một câu chuyện đặc biệt, với những con người đặc biệt và xây dựng trong hoàn cảnh đặc biệt”.
Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, thể theo nguyện vọng thiết tha của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, ngày 29-11-1969, Bộ Chính trị quyết định: “Với tấm lòng kính yêu vô hạn và đời đời nhớ ơn Hồ Chủ tịch, chúng ta phải thực hiện đến mức tốt nhất nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Hồ Chủ tịch và xây dựng Lăng của Người”. Nhiệm vụ thiêng liêng và trọng trách lớn lao đó được giao cho quân đội mà trực tiếp là Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Một đợt sáng tác mẫu thiết kế Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được phát động ngay sau đó. Từ tháng 5 đến tháng 8-1970, Ban Tổ chức cuộc thi sáng tác đã nhận được hơn 200 phương án thiết kế của 16 đơn vị, ngành và nhiều cá nhân gửi tới. Sau khi xem xét kỹ lưỡng các mẫu thiết kế, Hội đồng sơ tuyển đã chọn được 24 phương án có nhiều ưu điểm nhất để triển lãm lấy ý kiến Nhân dân. Cuộc triển lãm kéo dài từ tháng 9 đến tháng 11-1970 tại 5 địa điểm: Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Thái Nguyên, Sơn La. Trong suốt thời gian triển lãm, có hàng vạn người người tham gia, bình luận, trong đó có nhiều nhà khoa học, kiến trúc sư các công trình tầm cỡ đến góp ý với tất cả lòng kính trọng Bác Hồ. Cuối cùng, mẫu hình Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được chọn theo mẫu Lăng của Lênin - lãnh tụ của nước bạn Nga Xô Viết.
Sau thời gian ngắn, bản “thiết kế sơ bộ” về Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được hoàn thiện tối ưu. Với sự giúp đỡ của Liên Xô, ngày 9-2-1971, Chính phủ hai nước đã ký kết Hiệp định, theo đó Liên Xô sẽ giúp đỡ kỹ thuật cho Việt Nam giữ gìn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh và xây dựng Lăng của Người.
Không thể nào quên sáng 02-9-1973, trong khi miền Nam ruột thịt tiếng bom đạn còn đang cày xới, thì ở Thủ đô Hà Nội Lễ khởi công xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã diễn ra tại Quảng trường Ba Đình lịch sử. Nhát cuốc đầu tiên bập vào lòng đất, tất cả mọi cán bộ lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, công nhân, kỹ sư, người dân đều nén lòng xúc động rưng rưng. Ai cũng mong công trình nhanh hoàn tất để đón Người về vĩnh hằng giữa lòng Hà Nội.
.jpg)
Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ký quyết định lấy ngày 2/9/1973 là ngày khởi công và ngày 2/9/1975 là ngày hoàn thành, đưa công trình vào hoạt động. ảnh Tư liệu
Để xây Lăng, hàng ngàn xí nghiệp xây dựng, hàng trăm nhà máy xi măng trong đó có nhà máy xi măng Hải Phòng đã sản xuất đêm ngày cho ra đời những tấn xi măng tốt nhất. Trên mỗi bao xi in đậm dòng chữ “Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại”. Trong khi đó, hàng vạn người con ưu tú trên khắp ba miền Bắc - Trung - Nam, vượt qua mưa bom bão đạn; băng qua rừng sâu, vượt qua thác ngàn, đi bộ cả ngàn cây số đưa những vật liệu gỗ chứa đựng tình cảm trân quý nhất của đồng bào về xây dựng Lăng Người.
Sau hai năm khẩn trương xây dựng, ngày 29-8-1975, công trình đặc biệt mang tên Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện diện giữa Quảng trường Ba đình lịch sử - nơi mà đúng 30 năm trước Bác Hồ đã đọc Bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày khánh thành đón Bác về Lăng, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, bộ đội, công nhân, kỹ sư và nhân dân cả nước bùi ngùi xúc động, xen lẫn niềm vui sướng là những giọt nước mắt và lòng biết ơn vô hạn người Cha già kính yêu của dân tộc trọn đời tận hiến vì nước, vì dân.
Để bảo quản thi hài Bác tuyệt đối an toàn, lâu dài khi đất nước vừa chấm dứt đạn bom, điều kiện kinh tế cực kỳ khó khăn quả là một điều kỳ diệu. Trước tình hình ấy, Đoàn 969 Bộ Quốc phòng được giao nhiệm vụ tổ chức lực lượng quản lý, vận hành các thiết bị kỹ thuật phục vụ công tác y tế đặc biệt giữ gìn thi hài lâu dài Bác; đồng thời bảo đảm an ninh khu vực, tổ chức gác tiêu binh danh dự và đón tiếp đồng bào và chiên sĩ cả nước đến viếng Bác mỗi ngày.
Kết thúc câu chuyện xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Giáo sư Lê Văn Lan chia sẻ: “Ngoài những tên gọi như công trình đặc biệt, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Lăng Bác, còn có tên gọi khác là “Đóa sen Việt Nam giữa lòng Hà Nội”. Sở dĩ có tên gọi ấy là vì có sự liên tưởng đến nơi Bác sinh ra và lớn lên. Đó là Làng Sen Kim Liên của huyện Nam Đàn. “Đóa sen Việt Nam giữa lòng Hà Nội còn có ý nghĩa của sự thanh cao, về phẩm giá con người, phẩm giá Việt Nam hội tụ trong trái tim, khối óc của Bác. Cho nên khi Bác qua đời, cố Tổng Bí thư Lê Duẫn đã xúc động đọc Điếu văn: “Dân tộc ta, Nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra Hồ Chủ tịch - Người Anh hùng dân tộc vĩ đại. Và chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, Nhân dân ta, non sông đất nước ta”.
Bác còn sống mãi với non sông đất nước
Kỷ niệm 75 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, hơn 96 triệu đồng bào và chiến sĩ cả nước tưởng nhớ đến Người - Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hóa kiệt xuất của Việt Nam, đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng của Nhân dân Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
.jpg)
Đài sen dâng Bác.
Hiện nay, đất nước đang có Covid-19 hành hoành; việc tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm 75 năm Quốc khánh được diễn ra trong khuôn khổ trân trọng, an ninh, an toàn. Việc tổ chức đón đồng bào, chiến sĩ cả nước và kiều bào ở nước ngoài cùng các đoàn khách quốc tế vào Lăng thăm Bác được vẫn diễn ra, chỉ khác là mọi người phải tuân thủ các biện pháp dịch tễ phòng, chống Covid-19.
Đi giữa dòng người vào Lăng viếng Bác, bước chân lên những bậc thềm đá mát lạnh quanh linh cữu Người, ai ai cũng có nhiều cung bậc cảm xúc. Đó là niềm vui được vào Lăng viếng Bác và đó là những giọt nước mắt tri ân, cảm phục, yêu quý Người đã vì nước quên thân, vì dân tận hiến.
Bác đã đi xa 51 mùa Thu
Nhưng còn sống mãi với non sông đất nước
Giọng Người vang vọng giữa Ba Đình thuở trước
75 năm, vĩnh cửu muôn đời
Nước Việt hôm nay tỏa sáng nơi nơi
Không còn đạn bom, không còn nô lệ
Người Việt uy danh trên trường quốc tế
Đất Việt hòa bình điểm đến muôn phương
Hôm nay đi giữa Quảng Trường
Triệu người như một ân tường khắc ghi
Dấu chân Người - nước Việt đi
75 năm ấy, trường kỳ vinh quang.
Mai Thắng